پیرمرد خسته از رنج سفر برای باز پس گرفتن امانت خود به دکان مرد عطار رفت و پس از سلام و علیک امانت خود را طلب کرد. مرد عطار اما به سردی پاسخ او را داده و ادعا کرد نه او را می شناسد و نه امانتی از او گرفته است. پیرمرد که گمان می کرد مرد عطار او را بجا نیاورده است مجدداً خود را معرفی نمود؛

اما هر چه او بیشتر اصرار می کرد امتناع مرد عطار بیشتر می شد. پیرمرد که تازه فهمیده بود چه بر سرش آمده به ناچار دکان عطاری را ترک کرد. در راه به سالهایی می اندیشید که سخت کارکرده و ما حصل تلاش خود را اندوخته بود تا در دوران کهولت و ناتوانی از آن استفاده نماید. همچنان که ناامیدانه تلاش می کرد راهی برای حل مشکل خود بیابد بهلول را دید.

بهلول علت گرفتگی و پریشانی پیرمرد را جویا شد. پیرمرد هر چه را که بر او گذشته بود برای بهلول تعربف کرد. بهلول بعد از اندکی اندیشید از پیرمرد خواست تا کمی پس از رفتن او به دکان عطاری به سراغ مرد عطار بیاید و سراغ طلب خود را بگیرد. بهلول به دکان مرد عطار رفت. سر صحبت را با مرد عطار گشود و او را در جریان گنجی گذاشت که در حین کندن خانه کهنه اش یافته بود.

مرد عطار از بهلول خواست که گنج را به امانت به او بسپارد تا برایش نگه دارد. در همین اثنا پیرمرد وارد و امانتش را طلب کرد. مرد عطار که می دانست اگر منکر به امانت گرفتن کیسه زر پیرمرد شود، اعتماد بهلول را از دست می دهد به ناچار و با تظاهر به امانت داری کیسه پیرمرد را به او تحویل داد.

عطار طمع کار حالا منتظر بود تا کوزه گنج بهلول را تحویل بگیرد؛ بهلول اما که دیگر کاری نداشت از همان راهی که آمده بود بازگشت. مرد عطار تازه فهمید خیانت در امانت بی پاسخ نمی ماند.

 إِنَّ اَللّٰهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا اَلْأَمٰانٰاتِ إِلىٰ أَهْلِهٰا وَ … ﴿۵۸﴾نسا

مادر شوهر بعد از اتمام ماه عسل با تبسم به عروسش گفت: تو توانستی در عرض سی روز پسرم را وادار به انجام نمازهایش در مسجد بکنی؛ کاری که من طی سی سال در انجام آن تلاش کردم و موفق نشدم….! عروس جواب داد: مادر داستان سنگ و گنج را شنیده‌ای؟ می‌گویند سنگ بزرگی راه رفت و آمد مردم را سد کرده بود، مردی تصمیم گرفت آن را بشکند و از سر راه بردارد. با پتکی سنگین نود و نه ضربه به پیکر سنگ وارد کرد و خسته شد.

مردی از راه رسید و گفت: تو خسته شده‌ای، بگذار من کمکت کنم. مرد تنها صدمین ضربه را وارد کرد و سنگ بزرگ شکست، اما ناگهان چیزی که انتظارش را نداشتند توجه هر دو را جلب کرد. طلای زیادی زیر سنگ بود…. مرد دوم که فقط یک ضربه زده بود؛ گفت: من پیدایش کردم، کار من بود، پس مال من است. مرد گفت: چه می‌گویی من نود و نه ضربه زدم دیگر چیزی نمانده بود که تو آمدی!

مشاجره بالا گرفت و بالاخره دعوای خویش را نزد قاضی بردند و ماجرا را برای قاضی تعریف کردند،  مرد اول گفت: باید مقداری از طلا را به من بدهد، زیرا که من نود ونه ضربه زدم و سپس خسته شدم و دومی گفت: همه‌ی طلا مال من است، خودم ضربه زدم و سنگ را شکستم… قاضی گفت: نود و نه جزء آن طلا از آن مرد اول است، و تو که یک ضربه زدی یک جزء آن از آن توست. اگر او نود ونه ضربه را نمیزد، ضربه صدم نمی‌توانست به تنهایی سنگ را بشکند.

و تو مادر جان سی سال در گوش فرزند خواندی که نماز بخواند بدون خستگی و اکنون من فقط ضربه آخر را زدم…! چه عروس خوش بیان و خوبی، که نگذاشت مادر در خود بشکند و حق را تمام و کمال به صاحب حق داد و نگفت: بله مادر من چنینم و چنانم، تو نتوانستی و من توانستم. بدین گونه مادر نیز خوشحال شد که تلاشش بی ثمر نبوده است…. اخلاق اصیل و زیبا از انسان اصیل و با اخلاق سرچشمه می‌گیرد. جای بسی تفکر و تأمل دارد، کسانی که تلاش دیگران را حق خود می‌دانند کم نیستند. اما خداوند از مثقال ذر‌ه‌ها سوال خواهد كرد.