​

خداى متعال در آيه 9 سوره «نحل» به يكى از نعمتهاى بسيار مهم معنوى اشاره كرده مى فرمايد: «بر خدا است كه راه راست و صراط مستقيم را كه هيچگونه انحراف و كژى در آن نيست در اختيار بندگان بگذارد» (وَ عَلَى اللّهِ قَصْدُ السَّبِيلِ).«قَصْد» به معنى صاف بودن راه است، و بنابراين، «قَصْدُ السَّبِيْلِ» به معنى راه راست مى باشد راهى كه انحراف و ضلالت در آن وجود ندارد.

در اين كه اين راه راست اشاره به جنبه تكوينى يا تشريعى مى كند، مفسران تفسيرهاى مختلفى دارند، ولى، هيچ مانعى ندارد كه هر دو جنبه را شامل شود. توضيح اين كه خداوند، انسان را با نيروهاى مختلفى مجهز ساخته، و استعدادهاى گوناگونى به او داده، تا در مسير تكامل كه هدف آفرينش است به او كمك كند، و از اين نظر، همانند گياهان و يا انواع جانداران است كه نيروها و غرائز لازم براى رسيدن به اين هدف در اختيارشان گذارده شده است، با اين تفاوت كه انسان با اراده خود و آزادانه تصميم مى گيرد ولى حيوانات و گياهان بى اختيار به سوى هدفشان پيش مى روند، و قوس صعودى تكامل انسان نيز قابل مقايسه با جانداران ديگر نيست. به اين ترتيب،از نظر خلقت، آفرينش و تكوين انسان را مجهز به عقل و استعداد و نيروهاى لازم براى پيمودن اين صراط مستقيم كرده است.

از سوى ديگر، خدا پيامبران را با وحى آسمانى و تعليمات كافى و قوانين مورد نياز انسان، فرستاده است، تا از نظر تشريع، راه را از چاه مشخص كرده و با انواع بيانها او را تشويق به پيمودن اين راه كنند،و از مسيرهاى انحرافى باز دارند. جالب اين كه خداوند در آيه فوق، اين امر را به عنوان فريضه اى برخود لازم شمرده و با كلمه «عَلَى اللّهِ»(بر خدا لازم است) از آن ياد كرده است كه همانند آن را در آيات ديگر قرآن نيز مى خوانيم: اِنَّ عَلَيْنا لَلْهُدى: «بر ما است كه انسان را هدايت كنيم».(1)

منبع:

1 ـ ليل، آيه 12.

تفسير نمونه، جلد11، صفحه 191.